Z BIAŁYM KRZYŻEM I LALKAMI DO SZCZUCZYNA
Z BIAŁYM KRZYŻEM I LALKAMI DO SZCZUCZYNA
POLSKI BIAŁY KRZYŻ
Organizacja powstała 2 lutego 1918 roku w USA podczas trwania I wojny światowej dzięki staraniom żony Ignacego Paderewskiego – Heleny, powołana w celu niesienia pomocy ofiarom wojny. Helena Paderewska, wskutek sprzeciwu Czerwonego Krzyża wobec utworzenia polskiej filii tej organizacji, zorganizowała i finansowała nabór ochotniczek do służby pielęgniarskiej, by wysłać je w miejsca, gdzie podczas pierwszej wojny światowej walczyli Polacy wcieleni do trzech armii – rosyjskiej, niemieckiej i austriackiej. Drugim celem statutowym stowarzyszenia, z którego Biały Krzyż stał się szczególnie znany, było szerzenie kultury i oświaty, rozbudzanie postaw patriotycznych oraz świadomości narodowej i obywatelskiej wśród żołnierzy polskich służących w armiach zaborczych, a po zakończeniu I wojny światowej wśród żołnierzy służby zasadniczej Wojska Polskiego. Polski Biały Krzyż rozwiązany został rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1946 r. a jego majątek został przekazany Towarzystwu Przyjaciół Żołnierza, uznanemu w tym samym rozporządzeniu za stowarzyszenie wyższej użyteczności. Organizacja została rozwiązana w grudniu 1961 roku.
W dniu 27 maja 2022 roku w Bibliotece – Centrum Kultury w Szczuczynie odbyło się uroczyste otwarcie wystawy „POLSKI BIAŁY KRZYŻ”. Na wystawę złożyły się zbiory Barbary i Waldemara Niklińskich z USA wzbogacone eksponatami z Muzeum Historii Medycyny i Farmacji w Białymstoku. Na otwarcie wystawy przybyli m.in.:
– Joanna Fabisiak – Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej,
– prof. dr ab. Lech Chyczewski – Rektor Wyższej Szkoły Medycznej w Białymstoku,
– Waldemar Remfeld – Starosta Powiatu Grajewo, – Artur Kuczyński – Burmistrz Szczuczyna,
– Jarosław Kozikowski – Dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Grajewie,
– Katarzyna Maria Prystupiuk – Notariusz,
– Elżbieta Paszkowska – Dyrektor Podlaskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża,
– Małgorzata Pyka – Dyr. Małopolskiego Oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie,
– Piotr Zaborowski – Wicedyrektor Pomorskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża,
– Jadwiga Zwara – Prezes Rejonowego Oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża w Kościerzynie oraz Dyr. Piotr Abramek,
– Andrzej Karski – PCK Olsztyn
– Prof. Barbara Mroczko – Kierownik Zakładu Diagnostyki Chorób Neurozwyrodnieniowych UM w Białymstoku,
– Włodzimierz Syta – były zastępca dyrektora administracyjnego Polskiego Radia,
– ks. Infułat – Lucjan Święszkowski
– ks. Proboszcz – Jacek Majkowski. oraz pomysłodawcy wystawy Barbara i Waldemar Niklińscy. Uroczystość prowadził w imieniu organizatorów Dyrektor BCK w Szczuczynie Janusz Siemion. Spotkanie zainaugurowane zostało występem zespołu ludowego „Kłosek” z Zespołu Szkół w Niećkowie. Następnie Waldemar Nikliński przedstawił i powitał zaproszonych honorowych gości.
– Waldemar Nikliński ze Szczuczyna wyemigrował przed 30 laty do USA z dyplomem Akademii Medycznej w Białymstoku i specjalizacją: ginekologia. Pracował jako lekarz rodzinny w Chicago, zrobił specjalizację patologa anatomicznego. Obecnie jest kierownikiem laboratorium biochemicznego i histopatologiem w Cook Country Hospital w Chicago. Rodzina Niklińskich posiada podwójne obywatelstwo: polskie i amerykańskie. Waldemar jest patriotą i kolekcjonerem pamiątek z przeszłości. –
Zgromadzonych gości zapoznała z historią Polskiego Białego Krzyża prof. Dr hab. Elwira Jolanta Kryńska dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku. Dr Barbara Niklińska przedstawiła historię lalek z krzyżem, która stała się dla niej inspiracją do ich kolekcjonowania.
W 1914 roku Stefania Łazarska przy pomocy Marii Mickiewicz – Góreckiej (najstarszej córki poety Adama Mickiewicza) założyła w Paryżu Polską Pracownię Artystyczną zatrudniającą malarzy, rzeźbiarzy, rysowników, by pomóc artystom przeżyć lata wojny i biedy. Pierwsza lalkę zaprojektowała i uszyła Łazarska z własnych ubrań. Trafiła w gust paryżan, lalki były eksponowane w ekskluzywnych galeriach. W marcu 1915 pracownię Łazarskiej odwiedziła przybyła z USA Helena Paderewska i wpadła na pomysł promowania kultury polskiej a jednocześnie zorganizowanie pomocy narodowej. Zamówiła 1000 lalek. Sprzedawano je przed koncertami mistrza Paderewskiego. Lalki kosztowały od 5 do 200 dolarów, a największą popularnością cieszyły się: ogrodniczek Jaś i Hanka oraz sanitariuszka. Każda z lalek miała medal z napisem:” Zdrowia i szczęścia, tobie miłośniku lalek, biorąc do swojego serca i domu jedną z moich małych lalek, sierot z Polski, karmisz głodujące matki i dzieci z tej smutnej ziemi. Helena Paderewska”. Do lalek dołączano książeczki dotyczące ich historii. Dochód ze sprzedaży lalek, ok 25 tysięcy dolarów został przekazany walczącej Polsce. Ignacy Paderewski powiedział „Jestem bardzo szczęśliwy, że z powodu tych lalek kwiat polskiej młodzieży jest w stanie przetrwać i życie wielu polskich dzieci zostało uratowane.”
W Muzeum Polski w Chicago są trzy Madam Paderewski Dolls (lalki pani Paderewskiej), jedna z nich to sanitariuszka z białym krzyżem. Urzekła Barbarę Niklińską i stała się inspiracją do kolekcjonowania lalek w strojach medycznych. Następnie odbyło się otwarcie wystawy „Polski Biały Krzyż” na której zaprezentowano bogate zbiory dokumentów, medali i odznaczeń, fotografie, wydawnictwa, przedmioty oraz kolekcję lalek. Eksponowane w przeszklonych gablotach zachwycają jak te Paderewskiej, przed laty. Wystawę można oglądać do końca 2022 roku w godzinach pracy Biblioteki – Centrum Kultury w Szczuczynie ul. Łomżyńska 11 do której obejrzenia serdecznie zapraszamy.
Wykorzystano materiały z: https://pl.wikipedia.org
Tekst i zdjęcia: Barbara Paszkowska, Andrzej Szabelski BCK Szczuczyn
